"Aleja tajemnic" John Irving - recenzja przedpremierowa!

Żądza i wiara

Czytelnicy Johna Irvinga czekali na jego nową powieść ponad trzy lata. Autor nie należy do tych, którzy rok po roku wydają kolejny hit, dlatego dla jego fanów jest to zwyczajowy czas oczekiwania. Jednak Irving jest pisarzem najwyższych lotów, doskonałym gawędziarzem i jeszcze lepszym obserwatorem – dlatego na każdą z jego książek czeka się z ogromną niecierpliwością i wielkimi nadziejami.

Kiedy Juan Diego poznał brata Pepe, los jego i jego siostry uległ zmianie, choć dzieci nie wiedziały jeszcze jak wielkiej. Przynajmniej Juan Diego tego nie wiedział. Lupe, która doskonale czytała w myślach, a czasem udawało jej się przewidzieć przyszłość, mogła się czegoś domyślić. Pepe zaś wiedział z pewnością, że te przedziwne dzieci – dzieci z wysypiska – jeszcze wiele go nauczą. O sobie, ludziach i prawdziwych cudach.

Wiele lat później dorosły już Juan Diego wyrusza na Filipiny, by spełnić obietnicę złożoną w młodości. Jest pisarzem mieszkającym w Ameryce, choć jedne z najważniejszych lat życia spędził w Meksyku – pełnym kapliczek i figurek matki boskiej, ale także brudu, porzuconych dzieci, prostytutek i bezpańskich psów. To właśnie te chwile będzie wspominać, a raczej będzie o nich śnić podczas swojej podróży. Na jawie zaś przeżywać będzie jedną z najdziwniejszych podróży swojego życia. Odbędzie ją u boku dwóch kobiet, fanek, tajemniczych podróżniczek, które wprowadzą go w świat pełen pożądania.

Irving prowadzi swoją powieść jak przystało na wytrawnego opowiadacza. Ukazuje nam dwie płaszczyzny czasowe – teraźniejszą i przeszłą – jednak do pewnego momentu to właśnie przeszłość, wspomnienia bohatera, interesuje go najbardziej. Są też najciekawszymi i najpiękniejszymi fragmentami powieści. Autor przenosi nas do Meksyku lat siedemdziesiątych, gdzie na ulicach spotkać możemy zarówno bogobojne panienki, trzymające w rękach różaniec, jak i prostytutki wdzięczące się przed klientami. Bicie pokłonów i wykrzykiwanie modlitw pod posągiem matki boskiej jest normą, tak samo jak bezdomne dzieci pogryzione przez wściekłe psy. Religia przeplata się tam z bluźnierstwem, czystość z brudem, katastrofa może być bliska cudowi, zaś cud może nie zostać zauważony. Meksyk ukazany oczami Juana Diego jest jednak miejscem pięknym, pełnym ludzi, zwierząt i ukochanych przez chłopca książek, ale przede wszystkim magii, która nierzadko o sobie przypomina.  

Autor pozwala nam zobaczyć świat z perspektywy Juana Diego, rozkładając jego przeszłość jak i najbliższą przyszłość na czynniki pierwsze. Pozwala nam poznać tego tajemniczego i zamkniętego w sobie autora, który zdaje się żyć w swoich snach, w ukochanych wspomnieniach o ludziach, których stracił. Juan Diego, zarówno czternasto- jak i pięćdziesięcioczterolatek, należy raczej do bohaterów wycofanych, dość apatycznych, stanowiących swojego rodzaju lustro, w którym możemy przyglądać się jego bliskim oraz przestrzeni, w której żyje. Oczywiście z czasem poznajemy coraz więcej aspektów jego codzienności, towarzyszących mu myśli. Zaczynamy również przewidywać jego przyszłość (niczym czytająca w myślach Lupe), jakby zdarzenia rozgrywające się wokół niego były bardziej wyraźne dla nas niż dla bohatera. Dowiadujemy się tego dzięki silnym kobietom, istotom najważniejszym w jego życiu – jak właśnie Lupe – a także tym, którym udało się go w pewien sposób zniewolić – jak Miriam i Dorothy. To one przekazują nam najwięcej informacji na temat wnętrza i przyszłości Juana Diego. One i relacje, które je z nim łączą. Przyszłość i przeszłość Juana Diego okazują się być zależne właśnie od kobiet, ich czynów i słów, od tego, co będą w stanie dla niego zrobić.

Aleja tajemnic jest powieścią, w której jednym z głównych problemów, nurtujących przede wszystkim Juana Diego, jest religia, a właściwie nie tyle sama religia i wiara, co jej relacja z kościołem. Bohater, który nie należy do wierzących (później zaś wyrabia sobie dość stanowcze poglądy na temat władz kościelnych) skonfrontowany zostaje nie tylko z otoczeniem, w którym na każdym kroku spotkać można zawodzącą zakonnicę, ale także z osobami, które ukształtowała głęboka wiara – z czego jedni stają się fundamentem jego nowego życia, drudzy zaś mogą je skutecznie zahamować. Nie obędzie się oczywiście bez „kontrowersyjnych” przemyśleń na temat miłości, aborcji czy seksu. Wszystko to skąpane zostaje w bluźnierczych a jednocześnie zabawnych słowotokach, które wygłasza bełkocząca Lupe, zachwycająca się krwiożerczą boginią Coatlicue i przeklinająca kościół za uznanie Guadelupe za meksykański wizerunek Maryi. Dlatego, drodzy katolicy, proszę byście czytając tę książkę mieli otwarte umysły i nie zapominali o swoim i autora poczuciu humoru.

Czytając Aleję tajemnic odniosłam jednak wrażenie, że Irving w swojej twórczości raczej zapada się do wewnątrz niż rozszerza swój światopogląd. Świadczą o tym kolejne nawiązania do poprzednich powieści autora (mamy tu: aborcję, sieroty, cyrk, transwestytę, miłość homoseksualną), a nawet jawne przywoływanie niektórych utworów, oczywiście podanych jako książki napisane przez Juana Diego – Metodę wodną czy Regulamin tłoczni win. Dla fana autora jest to jednocześnie frajda – może on przecież odnaleźć wszystkie smaczki i mrugnięcia okiem do czytelnika, które pisarz tam dla niego umieścił – ale także kolejne świadectwo jego monotematyczności. I chociaż nie można odmówić Alei tajemnic pewnego rodzaju świeżości, błyskotliwych przemyśleń czy ciekawych kreacji bohaterów, niektórym może być trudno przebrnąć przez kolejną dawkę powtarzającego się Irvinga, błyszczącego w swoich ulubionych tematach choć wypadającego czasem dość płasko, jakby pewne kwestie zostały już domknięte, już opowiedziane.

Aleja tajemnic mnie nie zaskoczyła – ani pozytywnie, ani negatywnie. Spodziewałam się po tej powieści humoru, powagi, cudownej opowieści o życiu i cierpieniu z nim związanym, o samotności i szczęściu. To właśnie otrzymałam (a może nawet trochę więcej). Pozostało mi teraz czekać kolejne kilka lat na następną dawkę Irvinga.

Moja ocena: 6/10
 

Za możliwość przeczytania książki dziękuję wydawnictwu

 

Autor: John Irving

Tytuł: Aleja tajemnic

Data wydania: 12.01.2016

Liczba stron: 512

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka