"Poszerzenie pola walki" Michel Houellebecq - recenzja

Marność nad marnościami...

Depresja w pigułce – tak właśnie można określić debiutancką powieść Michela Houellebecqa. Poszerzenie pola walki nie zapewni Wam więc rozrywki, nie będzie łatwą i przyjemną prozą na jesienny wieczór. To lektura ostra jak nóż, którym zadaje się śmiertelny cios.

Bohater Poszerzenia pola walki jest trzydziestoletnim informatykiem należącym, jak sam przyznaje, do klasy średniej. Praca nie przynosi mu satysfakcji, jego życie seksualne praktycznie nie istnieje, umysł zaś coraz bardziej pogrąża się w apatii, podsycanej poczuciem beznadziei pustce, z której nie ma wyjścia. Każdy kolejny dzień przypomina niebezpieczną mieszankę pogardy do konsumpcyjnego świata z autodestrukcyjnym wręcz poczuciem bezsensowności istnienia.

Na naszych oczach świat się uniformizuje, rozwijają się środki telekomunikacji, wnętrza mieszkań wypełniają się nowoczesnym sprzętem. Relacje międzyludzkie stopniowo stają się niemożliwe, co zresztą redukuje liczbę historii, z których składa się życie. W ten sposób oblicze śmierci ukazuje się powoli w całym swoim blasku. Trzecie tysiąclecie świetnie się zapowiada.

Poszerzenie pola walki  to krótka, dość lakoniczna opowieść o człowieku bez imienia, wycinek z życia jednostki będącej jednak bardziej reprezentantem pewnej postawy niż rzeczywistym indywiduum. To postać pozbawiona cech charakterystycznych, przedstawiciel klasy średniej, przeciętniak wykonujący zawód nudny i całkowicie obojętny zarówno jemu jak i czytelnikowi. Trudno nie zauważyć, że autor opowiada o losach wszystkich tych, którzy – zmęczeni ciągłą walką o miejsce na drabinie bytów – nadal pozostają całkowicie anonimowi w wielkomiejskiej masie. Anonimowość, a właściwie niewidzialność, jest jednak nie tylko przekleństwem. Daje ona możliwość do obserwowania i oceniania rzeczywistości. Oceniania, co warto podkreślić, w sposób bezwzględny i niesamowicie melancholijny. Tak mówiono by o świecie, który osuwa się w przepaść.

S e k s u a l n o ś ć   j e s t   s y s t e m e m   h i e r a r c h i i   s p o ł e c z n e j.

Houellebecq kreśli obraz społeczeństwa, którym rządzi liberalizm ekonomiczny i seksualny – jedni bogacą się, inni żyją w całkowitej biedzie, jedni mają partnerów erotycznych na pęczki, inni skazani są na wieczną masturbację. To właśnie tytułowe poszerzenie pola walki, walki o miłość i pieniądze, o pozorne szczęście i spełnienie. Wygrana na obu polach nie oznacza jednak osiągnięcia pełni. Jest jedynie zaznaczeniem swojej obecności w społeczeństwie, wejściem wyżej w hierarchii.

Jak w obecnej sytuacji posługiwać się narracją gwałtownych namiętności, które trwają przez lata i czasami odciskają piętno na kolejnych pokoleniach? Jesteśmy daleko od „Wichrowych Wzgórz”, delikatnie mówiąc. Forma powieściowa nie jest jeszcze gotowa, by opisać obojętność i nicość; trzeba by wymyślić bardziej bezbarwny sposób wyrazu, bardziej zwięzły i bardziej monotonny.

Houellebecq znajduje idealną formę, by mówić o sprawach ludzi przeciętnych, niekochanych i zapomnianych. Język, którym się posługuje jest wyzuty z emocji, choć świadczy nie tyle o znieczulicy, co o nudzie doświadczanej raz za razem przez narratora. W czytelniku nie wzbudza jednak znudzenia, lecz swojego rodzaju poczucie bezsilności, które zbliża nas do bohatera. Nietrudno jest poczuć to, co on czuje – autor postarał się, by ten całkowicie anonimowy człowiek stał się dla nas katalizatorem myśli przekazywanych na kartach powieści. Opisywane przez niego historie, w których zauważyć można pewną powtarzalność, tym silniej uświadamiają nam, jak miałkie i pozbawione celowości jest życie narratora. Istotnym zabiegiem jest również wprowadzenie przez Houellebecqa bajek zwierzęcych, pisanych namiętnie przez bohatera. Są one świadectwem zamiłowania do filozofowania, a więc próby opisania nie tylko swojej sytuacji życiowej ale także kondycji ludzkiej. W świetle całej powieści stanowią one sygnał przemiany dramatu ludzkiego w dzieło literackie. Niemożność myślenia o stanie własnej psychiki i analizowania wydarzeń, które do niego doprowadziły, skutkują ucieczką w dywagacje dotyczące współczesnego społeczeństwa. Autor tworzy więc obserwatora idealnego – niemal niewidzialnego, a zarazem cierpiącego i uczestniczącego całym sobą w krytykowanym przez niego świecie.

Poszerzenie pola walki jest jedną z tych powieści, które silnie zapadają w pamięci – nie ze względu na historię w niej opowiedzianą, lecz odczucia, które towarzyszyły nam podczas czytania. Nie należą one do najmilszych, jednak nikt nie mówił, że dobra literatura ma wzbudzać tylko te pozytywne uczucia. 

Moja ocena: 7/10
Za możliwość przeczytania książki dziękuję

Autor: Michel Houellebecq

Tytuł: Poszerzenie pola walki

Wydawnictwo: W.A.B.

Data wydania: wrzesień 2015 (wydanie IV)

Liczba stron: 192