"Przez ucho igielne (sploty)" Ján Púček - recenzja

Historia kołem się toczy

Książkowe Klimaty powoli wspinają się na podium moich ulubionych wydawnictw. Mogę spokojnie zamawiać ich książki w ciemno, bo najprawdopodobniej zapewnią mi udaną literacką podróż. Tak było również w przypadku powieści Jána Púčeka, po którą sięgnęłam z polecenia Pani Magdy Petryny, przemiłej pracownicy wydawnictwa, która kontaktuje się z blogerami. Pani Magdo – było warto!

 

Przez ucho igielne (sploty) to papierowa pamięć, wspomnienia dwójki osób, które w życiu autora były kimś więcej, niż tylko dziadkiem i babcią. Byli kwintesencją wytrzymałości. Jan wytrzymał lata w niewoli, a Bożena wytrzymała jeszcze dłużej z Janem, który i pił, i awanturował się. Kochali się, nie potrafili bez siebie żyć, a ich losy mówią wiele zarówno o historii Słowacji i Czech, jak i o samym człowieku, który na przestrzeni lat niewiele się zmienił.

No powiedz, co to za skurwiony świat, że się w nim dzieją takie rzeczy, że człowieka, który chce pomóc, ostatecznie wszyscy oplują?

To nie jest historia miłosna, choć ogromne, szalone uczucie zajmuje w niej istotne miejsce. Jan, pomimo ogromnej różnicy wieku, żony i dzieci, zakochuje się w młodziutkiej, hardej Bożenie, która na świat patrzy z podniesioną głową. Odwzajemnione uczucie jest dla nich czymś więcej, niż tylko miłostką – to ocalenie. Dla niego to wybawienie od przeszłości, mrocznej i koszmarnej, która szybko przemieniła się w niewiele lepszą teraźniejszość. Dla niej to ucieczka w życie wymagające, ciężkie i naznaczone pracą, lecz zapisywane na własny rachunek. Oboje uczą się współistnieć: Jan robi to na nowo, jako zupełnie inny człowiek, Bożena zaś po raz pierwszy i ostatni.

Jednak to nie może być tylko historia dwójki ludzi, prawda? Bardziej przypominałoby to opowieść o Adamie i Ewie w raju, doświadczających jedynie dostatku, niemających pojęcia czym jest pustka, czym jest cierpienie. Losy Jana i Bożeny splatają się z losami całej ludzkości.  W ich prywatną sagę wpisuje się przecież wojna, kształtująca ich na swój sposób, jedno bardziej, drugie mniej. Jak po takich przejściach ufać człowiekowi? Jak żyć bez ciągłego poczucia zbliżającej się klęski? Okazuje się, zresztą nie po raz pierwszy, że jesteśmy w stanie wytrzymać naprawdę wiele: wszechogarniający głód, niekończący się ból, lęk, który zaciska tchawicę, nie pozwala oddychać. Wystarczy znaleźć cel, albo chociaż chwilę pocieszenia, które przypomni o normalnym życiu.

Przez ucho igielne (sploty) to przepiękna powieść o zwykłych ludziach zmuszonych do niezwykłych czynów. Púček opowiada o swoich dziadkach w sposób, którego nie da się zignorować. Jest w nim i miłość, i oddanie, ale przede wszystkim pewnego rodzaju podziw – dla ich odwagi i normalności, dla życia pomimo skaz, których autor nie pominął, nie wygładził. Púček opowiada, by nie zapomnieć. Zapomnienie jest przecież swojego rodzaju drugą śmiercią, być może nawet bardziej przerażającą od śmierci ciała. Gdy zostajemy zapomniani, zarówno całe dobro, jak i całe zło przez nas uczynione, przestaje mieć znaczenie. Kto lub co może wtedy uchronić przyszłe pokolenia przed powielaniem błędów z przeszłości?

Powieść Púčeka to także historia niegodziwości, która zdaje się nie mieć końca, jakby człowiek zapominał o całym cierpieniu, którego był świadkiem, ofiarą bądź przyczyną. Najpierw wojna i naziści, oślepieni nienawiścią do wielu i miłością do jednego. Później komunizm, który pod pretekstem dobra ogółu prześladował tych, którzy ośmielili się myśleć inaczej. Jak jest teraz? Lepiej?

Ten świat jest strasznie zły – dokończyła babcia, a ja w tej chwili nie jestem w stanie myśleć o zburzonej synagodze i pociągach towarowych, i o wszystkich tych ogolonych na łyso, którzy dzisiaj maszerują ulicami i rzucają kamieniami. Czasami myślę, co by powiedział dziadzio, gdyby dożył tych czasów, gdyby ich widział. Jad cisnąłby mu się na usta.

Moja ocena: 8/10

Za możliwość poznania splotów ludzkiego losu, dziękuję

 

Autor: Ján Púček

Tytuł: Przez ucho igielne (sploty)

Wydawnictwo: Książkowe Klimaty
Tłumaczenie: Weronika Gogola

Liczba stron: 336