"Czwarta ręka" John Irving - recenzja

 Bóle fantomowe

Jeśli odwiedzacie mojego bloga od czasu do czasu, z pewnością udało Wam się natrafić na recenzję jakiejś powieści Johna Irvinga – to autor, który, zaraz obok Charlesa Bukowskiego, pojawia się tu najczęściej. Nie bez przyczyny, oczywiście. Tym razem, dzięki wydawnictwu Prószyński i S-ka, mogłam cieszyć się pięknie wydanym wznowieniem Czwartej ręki amerykańskiego autora. Jak wypadło to spotkanie?

O Patricku Wallingfordzie można powiedzieć wiele, jednak z pewnością nie to, że jest asertywny. Zwłaszcza, gdy mowa o kobietach. Przystojny i dość ambitny dziennikarz nie jest w stanie odmówić płci pięknej, a jej przedstawicielki chętnie uwodzą, zakochują się, a później żałują, że w Patricku znalazły tylko małego chłopca, któremu można matkować, jednak nie można na nim polegać. Życie mężczyzny staje na głowie, gdy – podczas kręcenia kolejnego sensacyjnego materiału – lew odgryza mu rękę. Od tej pory dziennikarz staje się „katastrofiarą”, pożywką dla mediów, w których sam pracuje, dziwadłem, ciekawostką, która jednak nadal rozczula kobiety. Jedna z nich postanawia oddać mu rękę swojego męża. Problem polega jednak na tym, że jej mąż nadal żyje.

Od razu zaznaczę, że nie jest to najlepsza powieść Irvinga jaką czytałam. Nie jest też najgorsza. Zasłużyła sobie na spokojne miejsce w środeczku, gdzie z jednej strony ogrzewa ją Modlitwa za Owena, z drugiej zaś Jednoroczna wdowa. Choć Czwarta ręka ma w sobie wiele z tego, co uwielbiam w prozie autora – absurd, erotyzm, dowcip i krytykę – nie da się nie zauważyć pewnych dłużyzn, wątków bez których można byłoby się obejść (pomimo że książka jest krótsza od „standardowej” irvingowskiej powieści), a także całkowicie nijakiego i niewzbudzającego żadnych emocji głównego bohatera. To właśnie Patrick był dla mnie największą wadą, pomimo że rozumiem zamysł autora i wiem, że dziennikarz miał być lekko zdziecinniałym, niezbyt samodzielnym, zagubionym i słabym człowiekiem. Niestety wszystkie te cechy skutecznie zniechęciły mnie do Patricka, przez co poznawanie jego losów momentami było mniej przyjemne, niż bym sobie tego życzyła. Nie zmienia to jednak faktu, że Czwartą rękę czytało mi się dobrze – a to tylko utwierdza mnie w przekonaniu, że Irving jest fantastycznym pisarzem.

Tym razem, pomimo stałego garnituru typowo irvingowskich tematów (dziwactw, zboczeń, feministek, aborcji itp.), autor zajął się także krytyką mediów. A wyszło mu to oczywiście bajecznie, bo zarówno dowcipnie, jak i niesamowicie trafnie. Patrick pracuje dla kanału informacyjnego, w którym zawsze coś mu się dziać. Sensacja goni sensację, a z każdego, nawet najtragiczniejszego wydarzenia, można wycisnąć naprawdę soczysty materiał, który zwiększy oglądalność programu. Irving pokazuje to z punktu widzenia dziennikarza, który nie ma na tyle godności, by odejść, lecz chce mówić o prawdziwych problemach, robiąc to ze smakiem i poszanowaniem dla cierpiących i poszkodowanych. Niestety na drodze zawsze staje szef, prawdziwy wał, którego z czasem zamienia się na jeszcze gorszego wała. Nie ważne kim jest, czym zajmował się wcześniej – wspiął się po szczeblach kariery na tyle wysoko, że z czystym sumieniem można powiedzieć o nim, że jest zdeprawowanym gnojem. Mężczyzna? Kobieta? Nie ma różnicy. W tej machinie każdy, nawet najlepszy, nawet najsłodszy, dbający o sieroty i bezdomnych złamie się i dołączy, bądź odejdzie ze spuszczoną głową. Taki obraz mediów ma dla nas Irving: uszczypliwy, ironiczny i jak najbardziej rzeczywisty.

Na chociażby krótką wzmiankę zasługują także portrety kobiet, które wyróżniły się w Czwartej ręce. Chociaż Irving stworzył powieść o mężczyźnie i jego drodze do odkupienia, to właśnie płeć piękna zdominowała zarówno samego bohatera, jak i jego historię. Była żona, była kochanka i wykładowczyni jednocześnie, koleżanki z redakcji, które chętnie wbiłyby mu nóż w plecy (nie tylko jemu zresztą) i oczywiście Doris Clausen, kobieta o głosie powodującym erekcję. Doris to silna jednostka, niezależna i zdecydowana, by osiągnąć zamierzony cel – zajść w ciążę. W tej jednej kobiecie Irving pomieścił zarówno determinację, ogromny smutek, tęsknotę za potomstwem i miłość, która wymyka się wszelkim definicjom. To stanowczo najlepiej wykreowana postać z Czwartej ręki.

Jeśli zdążyliście już pokochać Johna Irvinga, a jeszcze nie znacie Czwartej ręki – czytajcie śmiało. Prawdopodobnie nie umocni ona tej wielkiej miłości, ale też jej nie nadszarpnie. Za to jeśli nie znacie twórczości autora, raczej nie polecam rozpoczynać znajomości od tej powieści.

Moja ocena: 6/10

Za możliwość poznania "faceta od lwów" dziękuję

 Autor: John Irving

Tytuł: Czwarta ręka

Data wydania: 9.03.2017

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

Liczba stron: 352