"Walden, czyli życie w lesie" Henry David Thoreau - recenzja

 Natura kontra kultura

Myśleliście kiedyś o tym, by zapomnieć o miejskich wygodach  (i zabójczym pędzie życia) i udać się do leśnej głuszy, by choć przez chwilę żyć blisko natury? Po przeczytaniu Waldenu z pewnością zapragniecie zaszyć się w lesie, koło pięknego jeziora, by kontemplować piękno przyrody. Jednak eseje Thoreau to coś więcej, niż tylko „biblia ekologów i ekoentuzjastów” – to przede wszystkim obraz człowieka, który broni się przed konsumpcjonizmem świata zachodniego.

Walden, czyli życie w lesie jest zbiorem esejów, które powstały podczas eksperymentu przeprowadzonego przez Thoreau (a także po jego zakończeniu). Autor na dwa lata zamieszkał nad stawem Walden, w zbudowanym przez siebie domu, żywiąc się jedynie tym, co zasadził, złowił, bądź co udało mu się zdobyć w drodze wymiany. Thoreau ucieka od świata, choć nie odczuwa samotności – najlepszego towarzysza odnajduje w naturze.

Skrajny minimalizm – tak można by określić poglądy autora, który w chyba każdym eseju nawołuje swoich czytelników, by zmniejszyli ilość posiadanych rzeczy do minimum i zaczęli żyć prościej, otwierając umysł na inne doświadczenia, niż jedynie chęć bogacenia się, kompulsywnego wręcz gromadzenia dóbr. Myśli te dość mocno przypominają popularne poradniki, zachęcające do zgłębiania sztuki prostego życia. Jednak to, co dla wielu z nas jest jedynie modą, próbą zaprowadzenia porządku w zbyt zabałaganionym świecie, Thoreau doprowadził do perfekcji już w XIX wieku. Walden daje się zatem czytać przez pryzmat zabieganego człowieka współczesnego, dążącego – w pewnym momencie – do ograniczenia ilości przyjmowanych bodźców. Oczywiście eseje Thoreau w niczym nie przypominają modnych poradników, a raczej  momentami nużący, momentami pasjonujący zapis z eksperymentu, który nawet innym transcendentalistom wydawał się dość kontrowersyjny. Kto dobrowolnie rezygnuje z wygodnego życia, by osiedlić się w lesie i zgłębiać tajemnice przyrody?

Żadna istota ludzka wyrosła z bezmyślnego wieku chłopięcego nie zamorduje bez powodu żadnego stworzenia, oboje mają bowiem takie samo prawo do życia.

Ogromna miłość do przyrody wysuwa się na pierwszy plan właściwie w większości esejów. Thoreau w sposób poetycki, niezwykle wysmakowany, buduje obraz otaczającej go rzeczywistości: lasu, stawu, ptactwa czy nawet walczących ze sobą mrówek. Nie dziwi więc, że wydawnictwo Rebis tak chętnie podkreśla, iż Walden jest  „biblią ekologów i ekoentuzjastów”. Podczas lektury nieraz można się bowiem zachwycić pięknie odmalowanymi przez autora obrazami sielskiego życia w lesie. Jednak natura jest czymś znacznie więcej, niż tylko pięknem – to także nieokiełznane siły i niepojęte prawa, którym człowiek może jedynie przyglądać się pełen zachwytu lub przerażenia. 

Thoreau pokazuje także, że wygoda jest relatywna, a jego potrzeby – dość niskie, żeby nie powiedzieć ascetyczne – zostaną z łatwością zaspokojone niewielkim nakładem pracy. Im mniejszy wysiłek, tym mniejsze zapotrzebowanie energetyczne (w tym mięso). Logiczne. Wydaje się to jednak dość zabawne, zważając na fakt, iż autor z uporem maniaka podkreśla, jak gardzi lenistwem i ceni sobie aktywny styl życia. Pogarda dla lenistwa jest jednak niczym w porównaniu do wrogości, jaką autor darzy pracę zarobkową (i płacenie za dom, ubrania czy pożywienie). Głównym argumentem, który ma świadczyć o słuszności tej niechęci, jest fakt, iż minimalizm kształci wielkie umysły, filozofów i pisarzy, na których pracach nadal opieramy myślenie o świecie. Utopijne wywody Thoreau momentami śmieszą, jednak nie da się ukryć, że zachęcają one także do krytycznego spojrzenia na ówczesne, a także współczesne społeczeństwo. Czy przypadkiem jest, że książka została wznowiona w tak gorącym dla ekologów czasie, gdy coraz mniej osób dba o zielone płuca naszego świata?

Za książkę, która jednak nie zostanie moją biblią, dziękuję

Autor: Henry David Thoreau

Tytuł: Walden, czyli życie w lesie

Data wydania: 27.02.2018 (wznowienie)

Tłumaczenie: Halina Cieplińska

Wydawnictwo: Rebis

Liczba stron: 368