"Tajemnicze inskrypcje" Alexis Panselinos - recenzja

Sztuka kłamie, czytelniku!

Wszystko zaczęło się od graffiti, a właściwie nieudolnego graffiti – napisu namalowanego na jednym z budynków, które mija nasz bohater. I gdyby nie znacząca zmiana w jego życiu, gdyby nie śmierć ukochanej żony, Janis prawdopodobnie nie zauważyłby tego dziwacznego ciągu znaków: O7A sEFO.

Zauważa je jednak i z uporem człowieka, któremu niewiele w życiu pozostało, stara się zrozumieć przekaz zawarty w tytułowych tajemniczych inskrypcjach, nie przyjmując do wiadomości, że napis może nie być szyfrem a jedynie bełkotem niespokojnej artystycznej duszy. Podczas śledztwa Janis coraz bardziej zagłębia się w swoją przeszłość, rozdrapuje stare rany i raz jeszcze przeżywa piękne chwile na zawsze utraconej młodości.

Jednak autor postanawia dać swojemu czytelnikowi coś więcej, niż wspomnienia nieszczęśliwego podstarzałego mężczyzny, rozliczającego się ze swoją przeszłością. Panselinos wypełnia luki, których Janis nie potrafi uzupełnić, dodaje poboczne historie i z maestrią łączy je w harmonijną całość. Do naszego bohatera dołączają bowiem inne postaci – przyjaciele, rodzina a także nieżyjąca małżonka, która pojawia się zarówno we wspomnieniach, jako żyjąca, młoda dziewczyna, a także w teraźniejszości Janisa, jako mara, przywidzenie, które niejednokrotnie konwersuje w biały dzień ze swoim żyjącym mężem. Autor tworzy w ten sposób doskonale skrojoną historię jednostki, która nie istniałaby bez pobocznych opowieści, bez przecinających ją losów ludzi będących niespodziewanym (niespodziewanym dla głównego zainteresowanego) dopełnieniem jego egzystencji. Stąd też dużo w Tajemniczych inskrypcjach zbiegów okoliczności, sporo powrotów do przeszłości rozpatrywanej z kilku punktów widzenia a także wiele tajemnic, które z początku są jedynie nieśmiałym szkicem, by następnie stać się dziełem monumentalnym, ale nadal nie skończonym. Prawda – dosłowna i dopowiedziana z każdej możliwej strony historia, słowo, które ma tylko jedno znaczenie, gest bez podtekstu – nie istnieje w tej powieści. Tu otrzymujemy tylko pewien jej wariant lub dwa, który ma skłonić nas do myślenia o tym, jak prezentowałaby się pod innym kątem, w innych okolicznościach.

Sporządzamy portrety miniatury innych, malując z pamięci, zawsze bez prawdziwego modela, który by nam pozował. (...) Wszyscy tworzymy biografie innych; czy to dlatego, że tak działa nasz mózg, czy że tak nam wygodniej, czy też osoby te zadbały o to, by docierały do nas tylko te fragmenty ich życia, które według nich powinniśmy poznać.

Choć autor wychodzi od motywu wręcz sensacyjnego, jest on jedynie pretekstem, klamrą łączącą losy bohaterów. To, czym rzeczywiście interesuje się Panselinos jest istota samotności a także przemożny lęk, nie tyle przed śmiercią, co przed wiecznością, której nie wypełniałaby obecność drugiej osoby. Janis jest mężczyzną zmuszonym do samotnej egzystencji. Jego syn niezbyt przejmuje się losem staruszka, a przyjaciele, których pozostało niewielu, zajęci są swoją własną smutną codziennością – poza tym, odsunął się od nich jeszcze za życia Chloe. Pozostają mu więc koty i ciągłe odwiedziny zmarłej żony. Sprawa graffiti staje się więc dla Janisa pewnego rodzaju odskocznią od szarości każdego dnia. Przybiera jednak rozmiary obsesji, która coraz silniej zamyka go w ramach wspomnień i wyobrażeń. Przyjaciele podejrzewają poważną chorobę, jednak to nie ciało lecz umysł Janisa jest chory – chory z samotności. Panselinos przedstawia swoim czytelnikom codzienność bohatera przez pryzmat jego wspomnień, a także paranoi, ukazując przejmujący lęk człowieka przed wieczną samotnością, ciszą, która skłania go do zagłębienia się w siebie, poznania własnego ja, zagłuszanego przez lata towarzystwa drugiego człowieka.

Prawda jest jedna. A na dodatek prosta. Nikt nie chce umrzeć. A wszyscy umierają.

Psychiczna równowaga tych, którzy wciąż istnieją, odnawia się po śmierci chorego; wymazują każdy ślad po zmarłym i żyją dalej.

Janis nagle pozostał bez chorego i przestał być b l i s k i m  dla kogokolwiek.

Tajemnicze inskrypcje to literatura wielkiego formatu. Utwór, w który należy wygryzać się powoli, smakować każde słowo, gdyż żadne z nich nie jest przypadkowe. Jednak przede wszystkim to niesamowicie mądra, piękna i przytłaczająca historia samotnego człowieka powoli godzącego się z własnym losem

To tak, jakby cię gwałcili. Na początku się opierasz. Reagujesz, nie godzisz się na uległość.

Potem ciało przekonuje cię, że lepiej będzie się poddać.

Nie wytrzymam już długo, szepcze ci w momencie, gdy zapadasz w sen. Tak jest lepiej, odpuść sobie.

Moja ocena: 7/10
 

Za możliwość przeczytania książki dziękuję wydawnictwu

 

Autor: Alexis Panselinos

Tytuł: Tajemnicze inskrypcje

Tłumaczenie: Alicja Biaduń

Wydawnictwo: Książkowe klimaty

Liczba stron: 370

Gatunek: proza grecka, literatura współczesna