czwartek, 22 grudnia 2016

"O literaturze. Wykłady w Berkeley 1980" Julio Cortázar - recenzja


Spotkanie w gronie znajomych


W przedmowie napisanej przez Carlesa Álvareza Garrigę czytamy, że wykłady, które właśnie trzymamy w dłoni, mogłyby równie dobrze nazywać się Najmniej przemądrzały profesor świata. Po lekturze tej wciągającej, pouczającej, erudycyjnej i zabawnej książki zawierającej osiem wykładów, których Cortázar udzielił na Uniwersytecie Kalifornijskim, pozostaje mi tylko zgodzić się z Garrigą. Cortázar obala przyjęte normy związane z relacją mistrz/student i rozmawia, zamiast pouczać.




Nie będę przedstawiać Julia Cortázara – autor Gry w klasy znany jest, choćby tylko ze słyszenia, chyba każdemu. Argentyński mistrz krótkiej formy, dzięki O literaturze… daje się poznać z odrobinę innej strony. Owszem, widzimy go przede wszystkim jako pisarza, z tym zawodem przecież nie sposób się rozstać. Wykłady ukazują jednak jego zamiłowanie do literatury i muzyki jazzowej, niesamowitą wnikliwość jako czytelnika, pozbawione nieznośnego moralizatorstwa zaangażowanie w kwestie polityczne czy krytyczne spojrzenie na własną twórczość. Dzięki temu lektura wykładów staje się czystą intelektualną przyjemnością, pozbawioną swojego rodzaju pretensjonalności, które często charakteryzują tego rodzaju publikacje.



O literaturze… można uznać za prawdziwy rarytas dla fanów twórczości Cortázara, jak i doskonały wstęp do zapoznania się z jego utworami. Autor przytacza bowiem kilka swoich opowiadań (niektóre w całości), omawiając na ich podstawie pewne mechanizmy rządzące literaturą. Mówi zatem o pojęciu czasu i losu w utworach fantastycznych, o prozie realistycznej, muzyczności, humorze, ludyczności i erotyzmie. Każde z tych zagadnień jest nam lepiej lub gorzej znane, zauważamy je w czytanej przez nas prozie, słyszeliśmy o nich na studiach, a może kiedyś przeczytaliśmy artykuł na podobny temat. Istotne jest, że do zrozumienia toku myślenia Cortázara, jego wywodów, które bądź co bądź wpisują się w problematykę poruszaną przez historyków literatury, nie trzeba mieć papierka z żadnych studiów filologicznych, nie trzeba być wielkim intelektualistą. Wystarczy oczytanie, jako taka wiedza o świecie i chęć jej pogłębienia. Cortázar pomaga w tym niczym doskonały przewodnik, przyjacielski i posiadający ogromną wiedzę, którą nie chwali się, lecz chętnie przekazuje. Im dłużej uczestniczyłam w prowadzonych przez niego wykładach, tym bardziej czułam się jak jedna ze studentek, która powoli zaprzyjaźnia się z wykładowcą i nie może doczekać się kolejnego spotkania. Koniec lektury i pożegnanie z Cortázarem było trudniejsze, niż się spodziewałam.



autor „Gry w klasy” jest pisarzem, który prosi czytelników o współudział; nie chce czytelników pasywnych, nie chce czytelnika, który przeczyta książkę, uzna ją za dobrą lub złą, lecz jego krytyczna ocena nie posunie się dalej i będzie ograniczona jedynie do skorzystania z tego wszystkiego, co książka mu oferuje, lub do uczucia obojętności, jeśli książka mu się nie spodoba, jednak bez wzięcia aktywnego udziału w samym przebiegu książki.


Chociaż Cortázar wspomina tu przede wszystkim o Grze w klasy, która wymaga od czytelnika czynnej lektury i zaangażowania, ta zasada dotyczy każdej książki – a przynajmniej każdej, która jest czymś więcej niż tylko bestsellerowy zapychacz. Autor podkreśla, że literatura potrafi być nie tylko doznaniem estetycznym, ale także budującym, zmieniającym przekonania i spojrzenie na wiele kwestii przeżyciem. Potrzebne jest do tego nie tylko wspólnictwo czytelnika, jego aktywny udział w lekturze, ale także umiejętność samego pisarza do zadawania celnych pytań bez ulegania pokusie do odpowiadania na nie. To pytanie ma być bodźcem do prawdziwe głębokiej lektury. Wykłady Cortázara stają się zatem nie tylko intelektualną rozrywką, możliwością pogłębiania wiedzy, ale także doskonałą lekcją dla nas, jako czytelników oraz dla przyszłych (bądź aktywnych) pisarzy.



Na koniec warto także wspomnieć o dodatku, w którym zamieszczono dwa wystąpienia Cortázara dotyczące współczesnej literatury latynoamerykańskiej, a także rzeczywistości, która – siłą rzeczy – ją przenika. Te dwa teksty wyraźnie odbiegają stylem od reszty publikacji, są dużo bardziej skupione na sytuacji politycznej w kraju autora i innych państw Ameryki Łacińskiej, a przez to poważne, pozbawione błyskotliwego dowcipu. Nie są przez to gorsze czy lepsze, ich inność wyróżnia się jednak na tle ośmiu wykładów, dlatego trudno traktować je jako integralną całość improwizowanych rozmów ze studentami. Jednak pomimo tej odmienności doskonale uzupełniają kwestie dotyczące zaangażowania pisarzy w sprawy polityczne, o których Cortázar wspominał na Uniwersytecie Kalifornijskim.



Wykłady prowadzone przez Cortázara mnie oczarowały – nie spodziewałam się tak cudownego spotkania z autorem, którego nie znam tak dobrze, jakbym sobie tego życzyła. Podczas lektury zazdrościłam studentom siedzącym na sali wykładowej, jednak gdy ją kończyłam zdałam sobie sprawę, że im z pewnością było dużo trudniej rozstać się z Cortázarem niż mnie. A i tak było trudno. Żałuję, że O literaturze… nie ma minimum tysiąca stron, przez które mogłabym przedzierać się tygodniami. 

Moja ocena: 8/10

Za tę stymulującą intelektualnie lekturę dziękuję
 
Autor: Julio Cortázar
Tytuł: O literaturze. Wykłady w Berkeley 1980
Data wydania:16.06.2016
Wydawnictwo: Wydawnictwo w podwórku
Liczba stron: 300

14 komentarzy:

  1. Widzę, że jesteś zauroczona *_* Wspaniałe uczucie, fakt, że chciałabyś aby książka miała ponad 1000 stron :)
    Widzisz ja "Gry w klasy" jeszcze nie czytałam, ale to takie moje pierwsze miejsce na liście, które czeka na odpowiedni czas. Nie da się tego przeczytać w między czasie. Musiałabym chyba schować się w lesie i tam, w spokoju kontemplować :D
    I ta znacząca okładka...
    U Ciebie zawsze takie wspaniałe książki, które są dla mnie niedostępne niestety :(
    Ale przyznam się, że po Twojej recenzji kupiłam "Grzybnię" na prezent dla przyjaciela. Mam nadzieję, że się spodoba. On kocha takie wymagające lektury ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zauroczona to mało powiedziane, ja się zakochałam:) A to dość dziwne, bo moje podejście do "Gry w klasy" okazało się niewypałem. Za to stasznie podobają mi się jego krótkie formy:)
      Dlaczego niedostępne? Książki mają to do siebie, że są ogólnodostępne:)
      A co do prezentu dla kolegi - mam nadzieję, że mu podpasuje. Czekam na informację;)

      Usuń
  2. Takie lektury przedkładam ponad wszystko. Czuję, że w tej odsłonie Cortázar stanie mi się bardzo bliski:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. I bardzo słusznie, bo wzbogacają bardziej, niż te lektury, które zazwyczaj czytamy:) myślę, że wykłady Ci się spodobają.

      Usuń
  3. Muszę przeczytać! :-) Najlepiej w pakiecie z "Wykładami o literaturze" Nabokova. Uwielbiam pisarzy, którzy rozmawiają z czytelnikiem, i przy okazji opowiadają o swoich lekturach.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No to nie masz wyjścia - musisz przeczytać. A to ciekawe, że wspominasz o Nabokovie. Autor wstępu umieszcza wykłady Cortazara zaraz obok tych Borgesa, Calvino i Nabokova. Trafiłaś w dziesiątkę ;)

      Usuń
  4. Też chciałabym być studentką Cortazara ... Muszę przeczytać.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To musiało być cudowne przeżycie. Zazdroszczę tym studentom, mają wspaniałe wspomnienia na resztę życia:)

      Usuń
  5. Zaciekawiłaś mnie i chociaż to nie do końca pozycje, po jakie lubię sięgać, to będę miała ją na uwadze. ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bardzo mnie to cieszy - czasem warto wyjść poza swoją strefę komfortu, a w tym przypadku naprawdę warto:)

      Usuń
  6. Bardzo dziękuję Ci za tą recenzję. To jedna z tych publikacji, która niezwłocznie musi trafić w moje ręce. Cudo. Będę szukać. Potrzebuję tej książki :D

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No, taki entuzjazm to ja rozumiem:D książka naprawdę jest cudeńkiem, więc konieczne przeczytaj:)

      Usuń
  7. Wykłady o literaturze autorstwa pisarza? Czy może być coś ciekawszego? Nie wiem, ale chętnie po nie sięgnę, ponieważ pragnę zmobilizować się do zapoznania się z twórczością Cortazara. Niestety, mój egzemplarz "Gry w klasy" ma tak małą czcionkę, że potrzebuję dodatkowego bodźca :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Pewnie coś by się znalazło, ale raczej niewiele;) Myślę, że te wykłady mogą być idealne na mobilizację. Cortazar był uroczym erudytą, ale także bardzo dobrym pisarzem. Jego opowiadania mnie zachwyciły, choć na "Grze w klasy" poległam.

      Usuń

Zostaw po sobie ślad, za każdy jestem niezmiernie wdzięczna :)
Pamiętaj jednak o netykiecie. Wiadomości niecenzuralne, obelżywe i niezwiązane z tematem będą kasowane bez mrugnięcia okiem. Jeśli chcesz, żebym do Ciebie zajrzała, zostaw swój adres pod komentarzem :)